کالبد شکافی اصلاح نظام مالیاتی کشور:چالش ها، برنامه ها و عملکرد نظام مالیاتی

توسعه نظام مالیاتی به عنوان یکی از محورهای اساسی توسعه اقتصادی کشور شناخته می شود. در این راستا، جایگزینی درآمدهای مالیاتی به جای درآمدهای ناپایدار نفتی همواره از مهم ترین محورهای برنامه های توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور بوده و این مهم با عنایت به الزام قانون برنامه پنجم بر قطع وابستگی هزینه های جاری دولت به درآمدهای نفت و گاز تا پایان برنامه، رسیدن به نسبت مالیاتی حداقل 10 درصد در پایان برنامه و نیز رشد سالانه 10 درصدی نسبت درآمدهای عمومی به استثناء درآمدهای نفت و گاز به اعتبارات هزینه ای درکنار شرایط به وجود آمده به دلیل تحریم های اقتصادی بیش از بیش احساس می شود. علیرغم تلاش های صورت گرفته طی سال های اخیر در جهت توسعه نظام مالیاتی کشور، نظام مالیاتی کشور هنوز با جالش های بسیاری مواجه است. ترکیب نامناسب تولید ملی و گستردگی بخش خدمات، تولید ملی و نحوه توزیع درآمد در کشور، سنتی بودن نظام توزیع و بخش مشاغل، سهم بالای بخش های معاف از مالیات و محدود بودن پایه های مالیاتی، حجم نسبتاً بالایی از اقتصاد زیرزمینی، وجود نهادهای عمومی با گردش مالی بالا، پیچیدگی قوانین و مقررات مالیاتی، ضعف ضمانت های اجرایی قوانین، مالیاتی، محدودبودن پایه های مالیاتی، معافیت های گسترده مالیاتی اثربخش پایین برخی از مشوق های مالیاتی، کمبود نیروی انسانی ماهر بر بودجه، عدم وجود پایگاه اطلاعات اقتصادی و مالی یکپارچه، فرایندهای ناکارامد مالیاتی، عدم وجود نگاه یکپارچه به مؤدی مالیاتی، عدم همکاری اصناف درخصوص تکالیف قانونی و صنفی آنها از مهم ترین مشکلات و چالش های نظام مالیاتی براساس ارکان سه گانه تشکیل دهنده یعنی رکن تولید ملی، قوانین و مقررات و سازمان وصول مالیات است. تردیدی وجود ندارد که توسعه نظام مالیاتی کشور بدون تقویت همزمان سه رکن اصلی آن میسر است. در این مقاله پس از بررسی کارکردهای مالیات در کشور و چالش های آن براساس ارکان سه گانه به بررسی اهم اقدامات صورت گرفته در سال های اخیر و برنامه های آتی برای توسعه نظام مالیاتی کشور پرداخته شده است. توسعه و تکمیل نظام مالیات برارزش افزوده، بازنگری قوانین و مقررات مالیاتی، اجرای طرح جامع مالیاتی و اصلاح و تکمیل نیروی انسانی از محورهای اصلی تحول نظام مالیاتی است. اصلاح ساختار اقتصاد کلان کشور از حیث نحوه انجام فعالیت های اقتصادی، توسعه فعالیت های شرکتی و توسعه کیفی (مدرنیزه کردن) بخش خدمات، گسترش پایه های مالیاتی و حذف معافیت های غیرضرور، رفع محدودیت های بودجه ای سازمان، تأمین نیروی انسانی، اتخاذ تمام تدابیر قانونی، اجرایی و قضایی برای مواجهه با اقتصاد زیرزمینی از اهم برنامه های آتی برای توسعه نظام مالیاتی کشور قلمداد می شود.